Ο Γούντι Άλεν είπε κάποτε «Δεν φοβάμαι τον θάνατο.Απλώς δεν θέλω να είμαι εκεί όταν θα έρθει»! Το χιούμορ είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να διαχειριστούμε την σκιά του θανάτου που φυσικά βρίσκεται από πάνω μας από την στιγμή που γεννιόμαστε. Γνωρίζουμε ότι η άφιξη του καχεκτικού μαυροφορεμένου κυρίου με το δρεπάνι και την κουκούλα είναι κάτι αναπόφευκτο αλλά δεν γνωρίζουμε το πότε θα έρθει. (Να μην σώσει και έρθει!) Ανατριχιαστικό, ομολογουμένως. Ειδικά αν το έχει κάποιος συχνά στο μυαλό του. (Αν δεν το έχει όμως; Γλυτώνει; Δεν επηρεάζεται; Ή μήπως κινητοποιείται από αυτό χωρίς να το συνειδητοποιεί; Μεγάλο θέμα. Δεν θα το αναπτύξω σήμερα).
Όταν μιλώ στον Χρήστο (ο 3,5 ετών υιός μου) για τον θάνατο -με αφορμή κάτι που έχει ακούσει-, του λέω με πολύ φυσικό ύφος ότι κάποια στιγμή που έχουμε ζήσει ό,τι ήταν να ζήσουμε όπως είμαστε τώρα, κλείνει ο κύκλος μας, αλλάζουμε μορφή -σαν να μεταμφιεζόμαστε- και μετά υπάρχουμε σε άλλα μέρη, με άλλη όψη. Η έννοια του «κύκλου» είναι κάτι με το οποίο είναι εξοικειωμένος (χρησιμοποιώ πολλές φορές στην καθημερινότητα την έννοια της κυκλικής διαδρομής και για άλλα όπως π.χ. «πήραμε την οδοντόβουρτσα από εκεί και ξεκίνησε κάτι σαν κύκλος.Αν δεν την βάλουμε ξανά στην θέση της, ο κύκλος είναι μισός και αυτό μπορεί να μας απασχολεί. Γιατί να μας απασχολεί και να παιδευόμαστε; Κλείνουμε το κυκλάκι και ησυχάζουμε» και πολλά άλλα). Οπότε, αυτό σε συνδυασμό με το γαλήνιο και cool ύφος μου, κάνει πιο φυσική την αναφορά στον θάνατο. (Το γαλήνιο και cool ύφος είναι κατά βάση εξωτερικό βέβαια. Μέσα μου, δεν είμαι τόσο χαλαρή! )
Όταν ήμουν πιο νέα (ακόμα νέα είμαι αλλά η εποχή που το 1 ήταν μπροστά στο 9 και όλο αυτό δήλωνε την ηλικία μου, φαίνεται τόόόσο μακρινή όσο και η Ανάπτυξη που θα έρθει στην Ελλάδα, απλώς, προς τα πίσω στον χρόνο), είχα έναν φόβο που κυριαρχούσε στο κεφάλι μου: Κι αν πεθάνω και δεν έχω προλάβει να διαβάσω όλα τα βιβλία που υπάρχουν και μ’ ενδιαφέρουν; Εντάξει, με δεδομένη την ανυπολόγιστη βιβλιογραφία που υπάρχει στον κόσμο, αντιλαμβάνεστε το παράλογο του πράγματος. Έπρεπε να με πιάσει κάποιος και να μου πει «Αυτό καλή μου είναι βέβαιο ότι θα συμβεί. Σιγά μην προλάβεις! Οπότε, αποδέξου το ή πέρνα όλη την ζωή σου πανικόβλητη και φοβισμένη»! Αυτό το τελευταίο λοιπόν, είναι και όλο το κλειδί που εγώ χρησιμοποιώ για τον θάνατο γενικότερα -ανεξάρτητα από την τότε ανησυχία περί βιβλίων- αλλά και για την αντιμετώπιση της ζωής ή και την διαχείριση της καθημερινότητας. Και δεν εννοώ μόνο την αποδοχή ότι ο θάνατος θα έρθει κάποτε για όλους (εκτός από την ανθρώπινη βλακεία που θα ζει και θα βασιλεύει αιωνίως), αλλά για την αποδοχή του ότι ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΕΛΕΓΞΟΥΜΕ ΤΑ ΠΑΝΤΑ. Δεν μπορούμε να εξασφαλίσουμε με κανέναν τρόπο π.χ. ότι το παιδί μας δεν θα χτυπήσει ποτέ, ότι δεν θα μαλώσουμε ποτέ με έναν φίλο, ότι δεν θα έρθει καμία ανατροπή στην ζωή μας. Όσο και αν προσέξουμε, όποια μέθοδο και αν σκαρφιστούμε για να επαγρυπνούμε 24 ώρες το 24ωρο, ό,τι και αν κάνουμε, θα έρθουν και ανατροπές και στεναχώριες και άσχημα και φυσικά, ο Δρεπανοφόρος κύριος που προανέφερα.
Παράλληλα με αυτά όμως, εξελίσσονται και άλλα στην καθημερινή ζωή. Έρχονται και καλά, υπάρχουν στιγμές με αγαπημένα πρόσωπα, στιγμές δυνατής σύνδεσης με τον εαυτό μας, δημιουργία, χαρές. Το θέμα είναι όμως να τα βλέπουμε, να μην τα χάνουμε λόγω κεκτημένης ταχύτητας ή από υπερβολικό ζήλο για την απόκτηση κι άλλων πραγμάτων ή από το ανικανοποίητο που συχνά «ροκανίζει» την ζωτικότητά μας. Να έχουμε επαφή με το παρόν. Ουσιαστικά, μόνο αυτό έχουμε στα σίγουρα. Το επόμενο κλάσμα δευτερολέπτου, δεν είναι καθόλου σίγουρο. Βλέποντας μπροστά μας το παζλ με τα κομμάτια της ζωής και του θανάτου (μαζί πάνε, κανένα από τα δύο δεν υπάρχει χωρίς το άλλο), ας ασχολούμαστε με την ζωή. Αντί να αγωνιούμε για το πότε θα έρθει ο θάνατος, ας «αγωνιούμε» για το πώς μπορούμε να απολαύσουμε καλύτερα την ζωή. Αντί να αρνούμαστε να αποδεχτούμε τον θάνατο, ας αρνηθούμε την μη απόλαυση της ζωής!
Να μένουμε και λίγο ακίνητοι μέσα στην ημέρα, να κάνουμε εκείνα τα πεντάλεπτα δημιουργικής αδράνειας που μας δίνουν την επαφή με το «τώρα» και με τον εαυτό μας μέσα σε αυτό. Κι ας γελάμε την ώρα εκείνη σκεπτόμενοι ότι -όπως τραγουδά και ο αγαπημένος Διονύσης Σαββόπουλος- «…μας κοιτάει ο Χάρος και του τρέχουνε τα σάλια» και ας του βγάζουμε κι εμείς λίγο την γλώσσα κοροϊδευτικά, για να μην παίρνει και πολύ αέρα και ελέγχει όλο μας το είναι! 🙂
Ανθή Ψωμιάδου 